1.1 INTERNATIONALE REGELGEVING EN ORGANISATIES

1.1. INTERNATIONAL LAW: CONVENTIONS, AGREEMENTS AND ORGANISATIONS

Hoofdstuk 1.1 beschrijft de internationale regelgeving. De nationale regelgeving komt volgens de indeling van EASA pas bij hoofdstuk 1.14 aan de orde. Aangezien je die kennis nodig hebt voor de bestudering van hoofdstuk 1.2, 1.3, 14, enzovoort staat aan het eind van H.1.1 een overzicht van de Nationale wetgeving, 

De indeling van dit hoofdstuk ziet er alsvolgt uit:

• 1.1.1 ICAO
• 1.1.2 EASA
• 1.1.3 EC
• 1.1.4 CAA
• 1.1.5 DGLV
• 1.1.6 CA
• 1.1.7 Nationale wetgeving
• Samenvatting.

De voorschriften voor de luchtvaart hebben niet alleen in Europa maar ook in de hele wereld een sterk internationaal karakter. De regels zijn in bijna alle landen behoorlijk gelijk. Op de afbeelding hieronder zie je van boven naar beneden welke organisaties zich bezig houden met luchtvaartregelgeving. 

De zweefvliegclubs in Vlaanderen zijn lid van de Liga van Vlaamse Zweefvliegclubs (LVZC). De LVZC vormt samen met de Fédération des Clubs Francophones de Vol à Voile (FCFVV) en de Royal Belgian Air Cadets (RBAC) de 'Belgische Zweefvliegfederatie' (BZF); deze koepelstructuur maakt op haar beurt deel uit van de Koninklijke Belgische Aeroclub (KBAC).

De BZF is lid van de EGU (European Gliding Union), een organisatie met meer dan 80.000 zweefvliegers en 20.000 vliegtuigen. De EGU heeft invloed op de totstandkoming van regels bij EASA (European Union Aviation Safety Agency). 

De KBAC heeft via EAS (Europe Airsports) ook invloed op de regelgeving bij EASA.

De landen in de wereld zijn lid van ICAO (International Civil Aviation Organization). Daar worden regels voor de burgerluchtvaart gemaakt die voor alle landen gelden. Eurocontrol en EASA regelen de zaken voor de lidstaten van de EU. Het DGLV (Directoraat Generaal Luchtvaart) zorgt er voor dat de regels van ICAO en EASA in België worden uitgevoerd.

1.1.1 ICAO

ICAO is de Internationale burgerluchtvaartorganisatie die op basis van het verdrag van Chicago (1944) werd opgericht. ICAO is opgericht in 1947 en is gevestigd in Montreal. Het is een organisatie van de VN (Verenigde Naties) voor de coördinatie en de regelgeving van het internationaal luchtverkeer. Het hoofddoel van ICAO is het bevorderen van een veilige internationale luchtvaart.

De landen hebben afgesproken dat elk land volledig de baas is over het luchtruim boven zijn gebied en zijn territoriale wateren. Het luchtruim boven een land mag alleen voor internationale vluchten gebruikt worden na voorafgaande toestemming. De landen die aangesloten zijn bij ICAO, verlenen elkaar toestemming voor burgervluchten in hun luchtruim. Voor die landen is er dus geen toestemming vooraf nodig, maar de deelnemende landen kunnen wel regels en voorwaarden stellen aan de vliegtuigen die gebruik maken van hun luchtruim, zoals bijvoorbeeld het indienen van een vliegplan (zie: 1.8 LUCHTVERKEERSDIENSTEN EN VERKEERSLEIDING). Ook mag een land de luchtvaart in delen van zijn luchtruim verbieden of beperken.

Op dit moment zijn er 193 landen die het verdrag hebben ondertekend. Daarmee verklaren ze dat ze de Normen en Aanbevolen Werkwijzen (Standards and Recommended Practices, SARP's)  in hun land zo goed mogelijk zullen overnemen. 

ICAO maakt voorstellen voor internationale luchtvaartregeling, de zogenaamde SARP's en wanneer deze worden opgenomen in de wetgeving van de aangesloten landen, dan zijn ze bindend. De SARP's worden vastgelegd in Annexen (bijlagen) bij het verdrag van Chicago. Er zijn 19 annexen:

1. Personnel Licensing (Bewijzen van bevoegdheid)
2. Rules of the Air (Luchtverkeersregels)
3. Meterological Service for International Air Navigation (Meteorologische dienstverlening)
4. Aeronautical Charts (Luchtvaartkaarten)
5. Units of Measurement to be Used in Air and Ground Operations (Eenheden)
6. Operation of Aircraft (Vluchtuitvoering)
7. Aircraft Nationality and Registration Marks (Vliegtuig-nationaliteit en registratie kenmerken)
8. Airworthiness of Aircraft (Luchtwaardigheid)
9. Facilitation (Douanevoorzieningen)
10. Aeronautical Telecommunications (Luchtvaart telecommunicatie)
11. Air Traffic Services (Luchtverkeersdiensten)
12. Search and Rescue (Opsporing en redding
13. Aircraft Accident Investigation (Onderzoek van ongevallen)
14. Aerodromes (Luchthavens)
15. Aeronautical Information Services (Luchtvaart informatie diensten)
16. Environmental Protection (Bescherming van het millieu)
17. Security - Safeguarding International Civil Aviation against Acts of Unlawful Interference (Veiligheid en kapingen)
18. Safe Transport of Dangerous Goods by Air (Vervoer gevaarlijke stoffen)
19. Safety Management (Veiligheidsmanagement)

Zo geeft ICAO in annex 1 ook regels voor het zweefvliegen. Zie ICAO-eisen voor het zweefvliegen

De aangesloten ICAO-landen nemen de voorstellen van ICAO over of geven aan ICAO door op welke punten zij daarvan afwijken. Deze afwijkingen (differences) moeten ook in de AIP, die elk land uitgeeft (zie 1.9 Luchtvaart Informatie Diensten), vermeld worden. 

1.1.2 EASA (European Aviation Safety Agency)

In 2002 is EASA opgericht. Het is een Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart.

EASA is een orgaan van de Europese Unie met regelgevende en uitvoerende taken op het gebied van de luchtvaartveiligheid.  EASA zorgt voor een gemeenschappelijke luchtvaartregelgeving voor de Europese Unie.

EASA zit in hartje Keulen, naast de beroemde kerk en valt rechtstreeks onder de EU. De besluiten van EASA hoeven niet meer door de parlementen van de EU-landen goedgekeurd te worden. De NAA (National Aviation Authorities), dus de nationale luchtvaartautoriteiten, moeten de EASA-regelingen in hun land invoeren. In België gebeurt dat door het DGLV (Directoraat Generaal Luchtvaart), een afdeling van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer.

Een nieuw voorstel voor regelgeving bij EASA komt als volgt tot stand:

• Eerst wordt een NPA (Notice of Proposed Amendment), een kennisgeving van een voorgestelde wijziging, opgesteld. Dit voorstel komt op de website van EASA te staan en iedereen kan daar commentaar op leveren en wijzigingen voorstellen die dan verwerkt worden in het voorstel.
• Vervolgens gaat het eindresultaat naar de Europese Commissie of het wordt een publicatie door EASA. Zo'n EASA-besluit heet een AMC (Acceptable Means of Compliance).  Zie bijvoorbeeld Acceptable Means of Compliance and Guidance Material to Part-MED, Hierin staat o.a. aan welke medische eisen zweefvliegers bij een medische keuring moeten voldoen. Guidance Material geeft een toelichting op een regeling. De Acceptable Means of Compliance beschrijven in detail hoe aan de regeling moet worden voldaan.
• Wanneer het voorstel naar de Europese Commissie gaat, dan kunnen de Europese Ministers van Verkeer en het Europese Parlement nog wijzigingen voorstellen. Na goedkeuring van het Europese parlement en de Raad wordt het een Europese verordening. 

Elke Europese verordening heeft een nummer en een jaartal. Hieronder zie je er een paar. Door de verordening met het nummer en het jaartal in google in te typen, kom je bij de officiële tekst. 

• De Verordening (EU) Nr. 2320/2002, tot vaststelling van gemeenschappelijke regels op het gebied van de beveiliging van de burgerluchtvaart, ligt aan de basis van de oprichting van EASA (European Aviation Safety Agency).
  
• Verordening (EU) Nr. 2018/1139 Deze verordening betreft de gemeenschappelijke regels over de productie en het onderhoud van luchtvaartuigen, de bemanning van luchtvaartuigen, de luchtvaartterreinen en de luchtverkeersleiding. In deze verordening zijn ook de taken, de bevoegdheden en de organisatie van EASA geregeld en de verordening wordt daarom Basic Regulation genoemd. 
• Verordening (EU) Nr. 1178/2011 (Air Crew). Zorgt voor voorschriften voor de opleiding, het verkrijgen van vliegbrevetten en het verlengen ervan e.d... 
• Verordening (EU) Nr. 748/2012 (Gaat over de Initial airworthiness). Deze verordening regelt het vaststellen van uitvoeringsvoorschriften inzake de luchtwaardigheid en milieucertificering van luchtvaartuigen en aanverwante producten, onderdelen en uitrustingsstukken, alsmede voor de certificering van ontwerp- en productieorganisaties.
• De Verordening (EU) Nr. 923/2012 van de Europese Commissie stelt dat vanaf 4 december 2014 de nationale reglementering verplicht conform moet zijn aan SERA (Standardised European Rules of the Air). Zie: 1.5. LUCHTVAARTREGELS 
  
• De Verordening (EU) Nr. 376/2014 legt de regels vast voor het melden van voorvallen, de analyse en de opvolging en de Uitvoeringsverordening (EG) 2015/1018 omvat een lijst van de voorvallen die verplicht moeten worden gemeld. Zie 1.13 HET RAPPORTEREN VAN ONGELUKKEN
• Verordening (EU) Nr.1321/2014  Part M (Maintance)  Blijvende luchtwaardigheid: voorschriften betreffende onderhoud en opvolging van de luchtwaardigheid. Sinds maart 2020 is voor het zweefvliegen Part ML (L=Light Aircraft) van toepassing. Je vindt dat in de Consolidated regulation (EU) Nr.1321/2014 versie 2020 en dan bij Annex Vb (Part ML) vanaf blz. 294.

De basis van de EU-regelgeving wordt gevormd door  Verordening (EU) Nr. 216/2008 (de Basic Regulation). De Basic Regulation kun je zien als een soort kapstok waaronder een hele serie Verordeningen (Eng. Regulations) vallen. 

Voor een vergroting klik op de afbeelding.

Op de afbeelding van de Basic Regulation zie je onderaan de volledige naam met het EU-nummer van de Verordening. Bovenaan staat waar de Verordening over gaat en daaronder zie je dat elke Verordening uit Annexen (bijlagen) bestaat die genummerd zijn met de Romeinse cijfers die je links ziet. Elke annex heeft dus een nummer maar ook een naam en die begint met Part. Zo hoort bij het onderdeel Air Crew, Annex 1 of Part FCL (Flight Crew Licensing) waar het o.a. over de regels voor de LAPL-brevetten gaat. In Annex IV, oftewel Part Med, gaat het over de medische keuringen. 

EASA geeft tevens EASY ACCESS RULES uit. De Easy Access Rules bevatten de Verordening, de AMC (Acceptable Means of Compliance) en de GM (Guidance Material) netjes bijelkaar. Bijvoorbeeld:

• Sailplane Rule Book (Easy Access for Sailplanes) Published October 2020. Bevat alle regelgeving waaraan zweefvliegers moeten voldoen.
• Easy Access Rules for Continuing Airworthiness (Regulation (EU) No 1321/2014). Bevat de regelgeving voor het onderhoud met daarin Part ML (L betekent light). Zweefvliegtuigen vallen onder Part ML. 

EASA regelt voortaan o.a.:

1. de toelating van nieuwe vliegtuigtypen en de eisen voor luchtwaardigheid (Airworthiness/Certification)
2. het onderhoud (Maintenance) en de Airworthiness Directives (AD's)
3. de brevetten (Licensing) 
4. de eisen voor het vliegbedrijf (Air Operations Regulation en Airport Ops)
5. de luchtverkeersleiding (Air Traffic Control)
6. SERA De Standardised European Rules of the Air

Zie de website van EASA.

Er zijn 31 EASA deelnemende landen, want behalve de 27 EU-landen zijn Zwitserland, Noorwegen, IJsland en Liechtenstein lid. 

1.1.3 EC (Europese Commissie)

Zij vaardigen de wetten uit. EASA moet toezien op de naleving van deze wetten.

1.1.4. CAA (Civil Aviation Authority)

Elk land heeft een CAA. Dit is een staatsorgaan (ministerie of onderdeel ervan) dat in dat land bevoegd is voor de supervisie van de luchtvaart. Binnen EASA moet elke CAA toezien op de toepassing van de regels van de EC/EASA. Als piloot heb je enkel te maken met de CAA.

1.1.5 DIRECTORAAT-GENERAAL LUCHTVAART (DGLV)

Een CAA moet de regels van EASA gebruiken, maar is desondanks bevoegd om in beperkte mate toch nog bijkomende vereisten op te leggen, bijvoorbeeld in België de “circulaires”. Directoraat Generaal van de Luchtvaart. Dit is de Belgische CAA.

1.1.6 CA (Competent Authority)

Dit is de instantie die bevoegd is voor de supervisie van de luchtvaart. Meestal, maar niet altijd, is dat de CAA: een CAA kan bepaalde bevoegdheden overdragen aan een CA. In België mag je CA beschouwen als een synoniem voor het DGLV

1.1.7 DE BELGISCHE WETGEVING

De luchtvaartwetgeving voor België wordt voor het grootste deel bepaald door internationale verdragen.
De luchtvaartwetten van een land gelden voor alle burgerluchtvaartuigen die in dat land staan ingeschreven. Voor België dus voor alle OO- geregistreerde vliegtuigen. Die regels gelden ook als een OO-geregistreerd vliegtuig in het buitenland vliegt. Daar moet dat vliegtuig voldoen aan de Belgische regels en de buitenlandse regels van dat land voor zo ver die regels niet strijdig zijn met elkaar. Een Duits- geregistreerd vliegtuig in België moet voldoen aan de Duitse en aan de Belgische regels.

Een overzicht van de nationale wetgeving kan je terugvinden op de website van het DGLV (https://mobilit.belgium.be/nl/luchtvaart/wetgeving_en_reglementering). De belangrijkste regels die van toepassing zijn voor zweefvliegers worden in deze cursus vermeld.