4.2.3 VFR-communicatie met ATC (en-route)

Zweefvliegen vindt hoofdzakelijk plaats in luchtruim E en G onder Visual Flight Rules (VFR). Voor VFR-vluchten is een klaring van een ATC (Air Traffic Control) niet verplicht. Air traffic Control is het Engelse woord voor luchtverkeersleiding. 

Aangezien zweefvliegtuigen steeds hoogte winnen en dan weer een eind langzaam naar beneden glijden en tevens niet een vaste koers vliegen, maar de route laten bepalen door de cumuluswolken die ze links of rechts van hun koers zien, melden ze zich niet aan bij een verkeersleiding. 

Het kan voor zweefvliegers wel handig zijn om Brussels Information op te roepen en dan bijvoorbeeld te vragen of een CTR of TMA actief is of niet. Wanneer een CTR of TMA niet actief is, wordt die in België klasse G en kan je er dus zonder verdere toestemming doorvliegen. Let wel op voor de CTRs en TMAs van Florennes en Kleine Brogel: daar is uitluisteren verplicht wanneer ze buiten hun openingsuren standy zijn. Zie ook 1.07 Regelgeving en luchtruimstructuur.

Een motorzwever die bijvoorbeeld van Brasschaat naar Weelde vliegt kan zich ook aanmelden bij Brussels Info. De verkeersleider van Brussels Information geeft altijd de QHN op voor je hoogtemeter. Hij of zij kan je een squawk-code opgeven, zodat ze je goed kunnen volgen. Op verzoek kan informatie gegeven worden over vliegverkeer dat je onderweg tegenkomt en ze kunnen tevens info over het weer geven. 

Wanneer je in het bezit bent van een RT-bevoegdheid dan kun je Brussels Information oproepen. Je houdt je daarbij weer aan de  basisvolgorde van een bericht met dit verschil dat bij het contact maken met Brussels Information de positie moet worden vermeld..  

1. Naam station dat je oproept, je positie (en eventueel een groet)
2. Naam eigen station
3. Vliegtuigtype (Kies “glider” of “Touring Motor Glider”)
4. Positie waar je je bevindt en waar je naar toe gaat (dit heb je al gezegd, dat mag dus worden weggelaten).
5. Jouw hoogte
6. Je boodschap  

In het volgende voorbeeld zien we een motorzweefvliegtuig met registratie PH-1138, dat zich ongeveer 1 kilometer west van Drachten op 2000 ft hoogte bevindt en onderweg is naar Teuge.. 

Begin het gesprek met de naam van het station dat je aanspreekt en dan je eigen registratie. Bij het oproepen van Dutch Mil noem je ook direct je positie.

	BRUSSELS INFORMATION, OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA ONE NAUTICAL MILE WEST OF RIJKEVORSEL
	OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA , BRUSSELS INFORMATION, GO AHEAD

Zonder pauze geef je daarna je type vliegtuig, positie, hoogte en de reden van je oproep.

Touring Motor Glider, 1 nautical mile west of Rijkevorsel, at 2000 (two thousand,) feet, VFR from Brasschaat to Weelde request flight information service, OO-UJA.

Je bericht ziet er dan als volgt uit: 

	TOURING MOTOR GLIDER,  ONE NAUTICAL MILE WEST OF RIJKEVORSEL, AT TWO THOUSAND FEET, VFR FROM BRASSCHAAT REQUEST FLIGHT FOLLOWING, OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA
	OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA, FLIGHT INFORMATION SERVICE, QNH ONE ZERO THREE TWO

QNH ONE ZERO THREE TWO OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA

Onderweg kan Brussels Information je oproepen om je te waarschuwen voor tegemoet komend of kruisend verkeer. Zo'n oproep kan er alsvolgt uitzien:

OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA, TRAFFIC AT ONE O CLOCK, FOUR MILES, TWO TOUSAND FEET, CROSSING FROM RIGHT TO LEFT

LOOKING OUT OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA

Wanneer je het vliegtuig in zicht hebt dan kun je dit alsvolgt melden:

BRUSSELS INFORMATION OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA TRAFFIC INSIGHT

Wanneer je in de buurt van Weelde bent dan wil je overschakelen naar de frequentie van Weelde Radio. Je meldt je eerst af bij Brussels Information en dat doe je alsvolgt:

BRUSSELS INFORMATION OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA SIX MILES BEFORE WEELDE REQUEST FREQUENCY CHANGE

OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA, FREQUENCY CHANGE APPROVED

FREQUENCY CHANGE APPROVED OSCAR OSCAR UNIFORM JULIET ALFA

Vaak hoor je op de frequentie van Brussels information ook "QSY approved". De Q-code QSY betekent hetzelfde als "frequency change".

LISTENING SQUAWK (Frequency Monitoring Code, FMC)

Om luchtruim schendingen te voorkomen in de buurt van drukke vliegvelden, heeft de verkeersleiding een ‘Listening Squawk’ (LS) ingesteld. Dat betekent dat je daar uitluistert op een aangewezen frequentie en om dat de verkeersleiding duidelijk te maken stel je een bijbehorende squawk code in. Officieel heet dat een ‘Frequency Monitoring Code. Afgekort FMC. 
Zo weet de verkeersleiding dat je uitluistert. Je hoeft slechts uit te luisteren, er is geen verplichting tot radio gebruik, immers je bevindt je in klasse E of G, ongecontroleerd luchtruim, maar je bevindt je vaak wel in TMZ-luchtruim (Transponder Mandantory Zone).

De verkeersleiding of FIS (Flight Information Service) heeft nu wel de mogelijkheid om waarschuwingen te geven op die frequentie. Dat kunnen algemene mededelingen zijn, of gericht aan een specifiek vliegtuig.

In België wordt de monitoring code 5101 gebruikt om aan te geven dat je uitluistert op de frequentie 126.900 MHz (Brussels Information). Aangezien het ongecontroleerde luchtruim hier geen TMZ is, is het echter geen verplichting.

De verkeersleiding/FIS geeft op deze uitluister-frequentie GEEN verkeersleiding, alleen waarschuwingen, en het ontheft de vlieger ook niet om zelf ten koste van alles luchtruim schendingen te voorkomen.

In Duitsland en Nederland is de FMC en bijhorende frequentie vaak afhankelijk van de regio waarin je vliegt. Deze worden dan op de luchtvaartkaarten aangegeven.

De recente VFR-kaarten geven in de betreffende TMZ’s de squawk code en uit te luisteren frequentie weer. Vlieg je van Malden naar Venlo dan moet je in het gebied om Niederhein CTR uitluisteren op 128.500 en de transponder op SQUAWK 6101 zetten.

De meeste radio’s hebben de mogelijkheid om op twee frequenties uit te luisteren. Dat is handig, want dan kun je gewoon op de zweefvliegfrequentie blijven terwijl je uitluistert op de LS-frequentie

In Nederland is deze Listening Squawk sinds 18 juni 2020 ingesteld. Aangezien de Listening Squawk TMZ’s zich momenteel onder de TMA’s bevinden van Schiphol en Rotterdam, zullen alleen de motorzweefvliegers hier mee te maken krijgen. 

Vlieg je met  een TMG richting Texel en plan je de route onder de TMA van Schiphol door dan heb je twee mogelijkheden:

1. Je hebt al contact met AMS FIS op 124.300, of je maakt het voordat je onder de TMA komt, dan behoud je squawk 7000 en houd je contact, totdat je je afmeldt. Je moet dan wel een RT-bevoegdheid hebben.
2. Je maakt geen contact, selecteert squawk 7020 en luistert uit op 124.300 totdat je de Listening Squawk TMZ weer verlaat.

Vlieg je richting Midden Zeeland dan krijg je ook te maken met Listening Squawk gebieden.

In Duitsland is het sinds 26 maart 2020 verplicht om je aan deze LS te houden. Onlangs heeft de Duitse luchtverkeersleiding aangegeven dat veel vliegers nog niet die squawk selecteren en niet met de juiste frequentie uitluisteren. 

Wanneer je van Terlet of Twente naar het oosten vliegt, dan kom je in de buurt van Borken Bergen bij het grote vliegveld Münster/Osnabrück. Dan zie je op de VFR kaart dat je in TMZ-luchtruim zit tussen 3500 en FL60. Voordat je dat gebied met Listening Squawk in vliegt heb je twee opties:

1. Je selecteert de squawk code en bijbehorende frequentie (6104 en 129.300) en je luistert uit totdat je dit gebied weer verlaat en vervolgens selecteer je weer squawk 7000.
2. Wanneer je in contact bent met de FIS, vraag dan of je binnen de TMZ op hun frequentie kunt blijven. Je krijgt dan mogelijk een andere transpondercode of de opdracht om alsnog over te schakelen naar de TMZ frequentie. 

Voordat je overland gaat is het belangrijk dat je de voorgenomen route ook verkent in verband met mogelijke verplichting tot de Listening Squawk.

Hieronder zie je een overzicht met de gebieden voor Listening Squawk voor Duitsland, met de kanttekening dat de recente VFR kaart altijd leidend is.